Bronstijd 1
Een wereld die draaide om de zon
Een heiligdom zo groot als vier voetbalvelden met een grafheuvel die ook werd gebruikt als jaarkalender. Het ‘Stonehenge van de lage landen’ was wereldnieuws. Wat maakt de vondst zo bijzonder?
In het rivierenlandschap klimt de zon langzaam aan de hemel. Het is nog vroeg, maar je kunt de kracht van de zon al voelen.
Op het plateau van een lage heuvel staat een vrouw met lang blond haar. Ze heft haar armen op naar de hemel.
Aandachtig kijkt ze naar de zon en dan weer naar de grond voor haar. Zo staat ze een tijdje. Dan verschijnt er een glimlach op haar gezicht.
Als ze tussen de palen door naar het dorpje loopt, versnelt ze haar pas een beetje. Ze weet het zeker: morgen is de langste dag, de zomerzonnewende. Feest!
Sunna, powervrouw van de bronstijd
Ik ben Sunna. Ik woon met mijn man, mijn kinderen en andere families in de grote boerderij. Samen zorgen we voor de dieren en werken we op onze akker. Maar ik doe nog iets héél bijzonders. Als priesteres van ons dorp lees ik de zonnekalender en zorg ik dat het contact met onze voorouders goed blijft. Wacht, ik leg het je uit.
Grafheuvels: de lijn van de voorouders
Meteen naast het dorp liggen drie grafheuvels van aarde. Daar rusten onze voorouders. De voorouder in het midden van de grote grafheuvel moet wel belangrijk zijn geweest. Waarom zou hij anders beschermd worden door zo’n grote berg aarde?
De grote grafheuvel
In Tiel zijn drie heuvels gevonden. De grootste heuvel is maar liefst 800 jaar gebruikt om mensen in te begraven. Er lagen mannen, vrouwen en opvallend veel kinderen in de heuvel begraven. Maar de grote heuvel was veel meer dan dat. Het was ook een zonnekalender en het middelpunt van rituelen en vieringen. Dat maakt dit een unieke vondst!
Die voorouder ligt daar al vele jaren, maar allang niet meer alleen. In de loop der tijd zijn er nog meer voorouders in de heuvel begraven. Mannen, vrouwen, sommige oud, maar ook veel jong. Het leven hier is niet altijd makkelijk. Ik heb zelf ook kinderen verloren.
Offers: alles voor een goede relatie
Het is goed dat we onze voorouders dichtbij hebben. Ze zijn een belangrijke schakel in de cirkel van het leven. We brengen hen daarom regelmatig offers. Dieren of sieraden bijvoorbeeld. Ooit heeft iemand een bronzen lanspunt begraven als offer. Die moet hem veel hebben gekost. Had hij misschien iets goed te maken met zijn voorouders?
Als dank voor de offers zorgen onze voorouders ervoor dat we een goede oogst hebben en dat de zon opnieuw geboren wordt na de kortste dag. Dankzij de zonnekalender op de grote grafheuvel weet ik precies wanneer dat is.
Zonnekalender: leven met de seizoenen
De zonnekalender is eigenlijk een soort grote wijzerplaat. Rond de grote grafheuvel zijn greppels gegraven. En tussen die greppels zitten doorgangen. Op bepaalde dagen valt het licht van de zon, via de doorgangen, op de heuvel. De lijn die je dan ziet wijst ons op belangrijke momenten in het jaar. De langste dag van het jaar bijvoorbeeld. Of juist de kortste. Dat zijn de zonnewendes.
Uitleg
De werking van de zonnewijzer
Rond de grafheuvel staan ook palen. Door naar de palen en de stand van de zon te kijken houd ik de seizoenen in de gaten. Zo kan ik bijvoorbeeld zien wanneer we weer kunnen gaan zaaien of wanneer de oogsttijd begint. Je kunt je misschien wel voorstellen hoe belangrijk dat is als je zelf je eten verbouwt.
Doe het zelf
Bouw je eigen zonnekalender
Download de bouwplaat, print hem uit en bouw je eigen zonnekalender op schaal!
Grote boerderij: welkom in de feesttent!
Belangrijke momenten als de zonnewendes of het begin van de lente vieren we met z’n allen in de grote boerderij. Die is extra lang, zodat we er met z’n allen in passen. We wonen er namelijk niet alleen met meerdere families en al onze dieren, het is ook een beetje onze feesttent. Op feestdagen is er allemaal lekker eten en drinken. Zoete gevulde broodjes zijn mijn favoriet, zo heerlijk! Zou je ook eens moeten proeven.
Recept
Zoete bronstijd broodjes
Gevulde broodjes met pruimen en honing, geïnspireerd door de bronstijd.
Feiten en wistjedatjes
Sunna in de bronstijd
10
Bronzen objecten
Er zijn 10 bronzen objecten gevonden, waaronder een mini-bijltje, een lanspunt, een priem, een pijlpuntje en een grote versierde kledingnaald. Sunna draagt zo'n kledingnaald om kleding bij elkaar te houden.
289.000
Vondsten
In totaal zijn er 930.000 vondsten gedaan op alleen het Steen- en Bronstijddeel van de opgraving. 289.000 ervan komen uit de periode van Sunna en Lind.
10.000
Vuurstenen
Er zijn ongeveer 10.000 vuurstenen artefacten gevonden, een van de grootste vondsten ooit in Nederland.
54
Mensen begraven
